سالمندی موفق در متون پرستاری
سالمندی موفق که از مفاهیم مهم قلمرو سالمندی محسوب می شود، به معنی چگونگی داشتن زندگی سالم، شاد و مثبت است. به عبارتی دیگر، فرآیندی است که فرد در آن خود را برای سازش خوب با تغییرات ناشی از سالمندی تنظیم می کند تا زندگی شاد و مثبتی داشته باشد. در نگاه اول، سالمندی موفق مفهومی متناقض به نظر می‌رسد، اما تحقیقات نشان می دهد که سالمندان علیرغم تغییرات، مشکلات و فقدان‌های غیر قابل اجتناب همچنان به زندگی خود ادامه می دهند.
افزایش امید به زندگی و بالتبع، افزایش جمعیت سالمندان، جوامع را با چالش‌هایی مواجه کرده است؛ تا جایی که محققین در صدد چاره‌جویی برآمده‌اند. از همین‌رو، موضوع سالمندی موفق در جوامع از اهمیت خاصی برخوردار شده است. همچنانکه امید به زندگی افزایش می‌یابد درک موضوعات مرتبط با ناتوانی، سلامت و سالمندی و چگونگی موفقیت افراد در دوران سالمندی اهمیت بیشتری می‌یابد. افزایش جمعیت سالمندان، پیامدها و نیازهای متعددی بر سیستم خدمات سلامت کشور تحمیل خواهد کرد. درک سالمندی موفق، چگونگی سپری نمودن موفق سال‌های پیری و شناسایی عوامل تسهیل‌گر در سطح فردی و اجتماعی برای دست اندرکاران سلامت در حوزه های بهداشت و درمان ضروری به نظر می‌رسد. پرستاران و سایر کارکنان بهداشتی درمانی که با سالمندان کار می‌کنند، باید دانش چگونگی سالمندی موفق را داشته باشند تا راهنمای آنان در ارائه خدمات جامع‌تر و مددجو محور باشد. افزایش جمعیت سالمندان و بالتبع، نیاز آنان به خدمات پرستاری، ایجاب می‌کند نظریه‌هایی در پرستاری طراحی شوند تا پرستاران نقش مؤثری در گذران موفق سالمندی افراد جامعه داشته باشند. در حال حاضر، نظریه‌های کمی در پرستاری وجود دارد که متمرکز بر فرایند سالمندی و افراد مسن باشند.
Wadensten نظریه های پرستاری را از نظر مفید بودن به‌عنوان یک راهنمای سالمندی، تحلیل نمود و دریافت به‌جز چند نظریه که کاربردهایی غیر‌مستقیم برای سالمندان دارند، هیچ یک از نظریه‌های موجود، به‌طور مستقیم، دستورالعمل‌هایی برای هدایت سالمندان پیشنهاد نکرده‌اند. Topaz وهمکارانش احساس نیاز فوری کردند پرستاری به نظریه‌هایی برای شرح و توصیف سالمندی موفق، علاوه بر ارائه شاخص‌های پیش‌بینی کننده احتمالی نیاز دارد. محققین نامبرده، سالمندی موفق را درک افراد از سازگاری مطلوب با تغییرات تجمعی فیزیولوژیکی و عملکردی مرتبط با گذر زمان، ضمن تجربه ارتباطات معنوی، یک حس معنا، و هدف در زندگی تعریف می‌کنند. نظریه میان دامنه ارائه شده توسط ایشان که از این تعریف مفهومی استنتاج شد، در جستجوی اساس و بنیانی بسیار ضروری برای عملکرد پرستاری است تا از فرایند سالمندی حمایت کند. این نظریه از مدل سازگاری Roy الهام گرفته است. بر اساس مدل Roy انسان، سازگاری را از طریق مجموعه‌ای از فرایندهای پیچیده و چندبعدی در پاسخ به محرک‌های محیطی کسب می‌کند. سپس، سازگاری، سلامت و رفاه مطلوب را ارتقا می‌دهد.
نظریه سالمندی موفق Flood شامل تعدادی از مفاهیم بیان‌شده توسطRoy است. با این وجود، این نظریه سعی در بیان نیازهای خاص سالمندی بشر دارد. طبق آن، وقتی فرد، ورودی را به‌شکل محرک دریافت می‌کند، فرایندهای سازگاری شروع می‌شود. در ادامه، پاسخ خروجی، منجر به سازگاری می‌شود. این نظریه 4 پیش‌فرض اصلی دارد:
*سالمندی فرایندی مشتمل بر فرایندهای سازشی از ساده تا پیچیده است.
*سالمندی موفق به وضعیت فرد بر روی طیف پیش‌رونده سازگاری (از ساده تا پیچیده) و به میزان کم، به استفاده گسترده از راهبردهای تطابقی بستگی دارد.
*سالمندی موفق به تصمیات اخذ شده توسط سالمند بستگی دارد.
*گذشت زمان و تجربیات کسب شده توسط فرد، تغییراتی درونی و بیرونی ایجاد می‌کند که اعتقادات و دیدگاه‌های منحصر به فرد وی را تشکیل می‌دهند.
نظریه سالمندی موفق Flood شامل سه فرایند تطابقی اساسی است. این فرایندها نحوه پاسخ سالمند به محیط پویای وی را توصیف می‌کنند. وقتی افراد، درجات مطلوبی از فرایندهای تطابقی اساسی (مکانیسم‌های عملکردی، فاکتورهای درون‌روانی و معنویت) و تعامل بین این فرایندها را به‌کار می‌گیرند، سازه چهارم بنام تعالی سنی ایجاد می‌شود که می‌تواند تمرکز را از ماده‌گرایی و منطق، به حالت معنادارتر و روشن‌تری از تفکر تغییر دهد. از آنجا‌که، این نظریه به‌جای معیار سلامت فیزیکی یا تحرک، بر سازگاری تأکید دارد، گروه بیشتری از سالمندان امکان دارد که سالمند موفق باشند.
منبع:
Wadensten, B., and Carlsson, M., 2003. Nursing theory views on how to support the process of ageing. J Adv Nurs, 42(2), pp. 118-124.
Topaz, M., Troutman-Jordan, M., and MacKenzie, M., 2014. Construction, Deconstruction, and Reconstruction: The Roots of Successful Aging Theories. Nursing Science Quarterly, 27(3), pp. 226–233.
Flood, M.T., Nies, M.A., and Seo, D.C., 2010. Successful Aging: Selected Indicators in a Southern Sample. Home Health Care Management & Practice, 22(2), pp. 111–115.
